INKHARKHIPIN A THA ZAWNGA ZOFATE A NGHAWNG DAN

Kumin 2020 March ni 5 atanga tanin inkharkhip (lockdown) chu India ram pumah kalpui mek zel a ni a, Novel Coronavirus hrileng avanga lockdown tawp hun tur chu sawi theih a la nilo mek zel a nih hi.
Chinese ral rel thiam leh philosopher ni bawk Sun Tzu chuan "buaina karah pawh, remchanna a awm zel a ni" a tih ang deuhin he inkharkhip kalpui mek hian chhungkaw tam tak manganna leh harsatna a siam karah zofate tana hmasawnna tur leh insiamthatna tur a keng tel thei a ni.

Zofaten hlawkpui nana kan hman theih dan tur kawng hrang hrang te a lungthu kimin lo khaikhawm i la, pakhatnaah chuan, khawlvel thiamna thang zel mila insiamremna kawngah; pahnihnaah, kan thlarau
nun thanlenna kawngah; pathumnaah, kan hnamzia leh nunphung hmasawnna kawngah te rah tha leh
duhawm a chhuah theihna hrang hrang kan tarlang dawn a ni.

1. Khawvel thiamna leh hmasawnna thang zel mila insiamremna kawngah:
Hmasawnna hrang hrang khawvelin a herchhuahpuite ruala ke pen dan zir ve zel a pawimawh hle awm
e. Tuna hripui leng avanga natna darh mek covid-19 dona kawngah hian eng thilahte nge hmasawnna
leh zir tur min pek lo en ila.

1.1. Damdawiin, Hmanraw changtlung, Doctor leh Specialist kan mamawh belh a ni tih a tilang:
Mihring kan pung zel a, hmasawnna rahbi kan rah rualin thil thalo a chhuak ve zel si a, tuna damdawiin
leh mithiam kan neihte bakah hian hmasawn belhna tur kan ngah hle niin a lang. Ram dang thlir ila, USA, Italy, Spain leh China te hi ram changkang leh damdawiin leh inenkawlna tha nei ram an ni a, China phei chuan ni 10 chhungin khum 1000 awmna damdawiin an siam zo thei hial! Heti chung hian a tuarna ber ber ramte an ni a, nitin a sang tel teh meuh an thi phuk phuk mai anih kha. Mizoram dinhmun lo en ila. Economic Survey Mizoram 2018-2019 tarlan danin Mizoramah damdawiin (private hospital tiamin) 37 a awm a, tun thlengin a pun belh tam a rinawm loh. Doctor leh Specialist-te kan neih tlem thu te, building leh hmanrua (infrastructure) kan neih a beitham thu chu chanchintharah kan ngaithla fo a, kan dinhmun thlirin hemi kawngah hian hmasawn kan mamawh zia kan hre thar awm e.

1.2. Social media pawimawhna leh hman thiam tangkaina a tarlang:
Website emaw application kaltlanga thu leh hla inthawn tawnna (social media) hi a thalo zawnga hman
theih tak a nih laiin chhawr tangkai theih tak a ni bawk a, hnathawhna leh nunphungah hmasawnna a
keng tel thei a ni. WHO-in January ni 30, 2020 khan Covid-19 hi khawvel huapa darh natna (pandemic
disease)a nih thu a puang a, khawvel leh lama thil thleng chu hun reilote chhungin kan hre ve zung zung thei zel a, he virus hlauhawmna leh inven dan tur te social media kaltlangin zofaten kan hre thei ve zel a ni. Tin, sawrkar thuchhuah leh inrelbawlna kalpui dan tur te chu rang takin chhungtin hnenah a thleng zung zung thei a, dan kenkawhna kawngah pawh chak zawka hmalak a nih theih nan sorkar official hrang hrang te chuan instagram, facebook, whatsapp leh telegram thleng pawhin thu pawimawh chhuah nan leh inthawn darh nan an hmang tangkai mek a, hei hian hun, tha leh sum luang ral tur kawng hrang hrangah a veng hlein a rinawm. Hetih lai hian rual u zawk te zingah tunlai khawvel thiamnain a ken tel kan tarlante hmang thiamlo kanla tam a, tunlai mila insiam rem ve zel pawh hi thil pawimawh tak pakhat niin a lang.

1.3. Technology lama hmasawn kan ngaihna a ti lang:
Mizoram dinhmun thlir ila, kan boruak tawn mekah hian hmasawn ngaihna leh zir thiam theih tur tam
tak technology lamah a awm mek a ni tih kan hre theuh awm e.
Pakhatnaah chuan, zirlaite tan zirna chatlak lova chhunzawm theihna atan a pawimawh hlein a hriat a ni. School zawng zawng khar a ni a, nu leh pate tan chuan fate zirna tawp ta hmak mai chu mut mawh hnar mawha neihna tham a tling thei awm e. Zau zawkin thlir ta ila, India rama coaching institution tha tak tak zingah heng Uncademy te, Vision IAS te leh adangah te hian chatlak awm lovin online class kalpui theih reng a ni a, mahni inlam atanga zir pawh an awm mek reng a ni. Thu lawmawm tak pakhat chu mizoramah ngei pawh MZU university leh college thenkhatah chuan application lar tak zoom appliation hmang te a online class kalpui niin, whastapp, google classroom leh mobile application tangkai tak tak hmangin zir tur leh tih tur (assignment) an in pe mek bawk a, hetiang ti thei tura mahni thiamna te tat hriam zeltu kan zirtirtute an fakawm hle a ni. Kawng dang lehah chuan, zirna mai bakah sawrkar leh NGO te tan pawh a tangkai hle awm e. Entirnan, kumin april 27-ah khan video conferencing kaltlangin Prime minister Narendra Modi leh State Chief Minister te chuan inkharkhip pawh sei chungchangah meeting an nei a, Mizoram Chief Minister pawh a tel ve nghe nghe a nih kha. Tin, India ram piah lamah ram dang hruaitute pawhin video conferencing kal tlanga thu rel hona neih hi an hmang uar hle bawk. Chuvangin thu pawimawh rel ho ngai a awmin, tunlaia internet kaltlanga inbiakpawhna hmanraw hrang hrang hman tangkai te pawh hi zir i la, thiam tum ila, heti lama thuneitu te pawhin technology hmasawn ruala ke pen thiam zel turin zofate tan ruahmanna tha duang chhuak thiam ila, hri leng mek kai theihna leh darh theihna laka invenna a tan a pawimawh hle a ni.

2. Kan thlarau nun thanlenna kawngah:
Chanchinthain Mizoram a luhna pawh kum 100 chuang lai a ni ta, nimahsela kan thlarau nun erawh a
roin that lam aiin tlakhniam lam a pan mek zel niin a lang. Hei vang hian kan ram leh hnam dinchhuahna bulpui Pathian lam kan hawi lehna hun tha he inkharkhipna hian min siam sak niin a lang a, eng kawngah te nge ni ang le?

2.1. Chhung inkhawm hlutna a tarlang:
He khawvel a vanram tem theihna ber chu chhungkua hi a ni e an lo ti fo thin a, a dik hle pawhin a lang.
Nimahsela chhungkuaah Isuain ro a relloh chuan innghirnghonaah a chang zo thin a ni. Covid-19 natna
leng avangin ram pumah Biak Ina inkhawm theih a nilo mek a, mahse hei hian chhungkua a hun hmang
ho a inkawm ho ngailo te tan inkawm theihna hun tha tak a siam sak a, a bikin chhung inkhawm hmang
thei meuh tawhlo te tam takin Zonet leh LPS kal tlanga home crusade buatsaih hmangin chhung inkhawm an hman phah mek a, thil lawmawm tak a tling a ni. Kan ram leh hnam siam tha turin
chhungkua atangin Isua nen bultan thar leh ila, hla phuahtuin a sawi angin zofate hian khuavel kan la
chhing ngei ang.

2.2. Ruihhlo bawiha tangte tan simna hun tha a siam sak:
Mahni In theuhah tawmim tura khauh taka thupek kan nih avangin, mi zawng zawng tan pawna chhuah
a rem tawh lo va, ruihhlo bawih a tangte pawh tihna hun remchang avan mai bakah ruihhlo neih a harsa
a, hemi hian an taksa vaw letin hreawm an tuar(suffer) a, nimahsela mihring siam thatnan khawdur a
ngaih chang a awm thin si! Ngawlveite dinhmun hre rengin ngawlveite tan district hrang hranga doctor
te biak pawh theih an nih thu thuchhuah siam a ni bawk a ni. Chhungkua a manganna leh harsatna hrang hrang thlentu ruihhlo a zalen ta lova, ruihhlo bawih a tang mek te tan Pathian chakna ringa sal tanna a ta chhuah theihna hun tha tak a siam mek a ni.

2.3. Thlarau nun tih nghehna hun tha a ni :
Bible-ah chuan he ti hian kan hmu a "tisa lam thil duh chu thihna a ni si a, thlarau lam thil duh erawh chu nunna leh thlamuanna a ni" tiin. Nimahsela, keini zofate Pathian ringtu inti tam tak te zingah hian tisa duhzawng umin khawvel thilah kan tlan mek a, malsawmna minpe theitu kan hmangaih hmasa (Isua) erawh zawi zawiin kan bansan mek a ni. Tunah erawh chuan khawvel thiamna leh ropuina te chuan tawp chin a nei a, thlamuanna famkim min pe theilo a ni tih a lang fiah mek a, mihring te der dep zia a hriat a, innghahna tlak Pathian lam hawina hun tha te, sual thupha chawina hun rem chang tak te min siam mek bawk a ni.

3. Kan hnamzia leh nunphung hmasawnna kawngah:
Zofate nuna bet tlat hnamdang tawnga a awmze tlukpui awm ve meuhlo chu 'tlawmngaihna' hi a ni a,
kristianna nen pawh hian a inhmeh hle a, engtiangin nge inkharkhipna hian kan hnam zia leh nun dan
teah rah tha a chhuah theih kan tarlang dawn a ni.

3.1. Zonunzemawi a par tir:
Tu te nge hnam tangrual leh tlawmngai kan tih chuan zofate hi kan ni a, he thil hi tun hnai lawk a thil
thleng, zophai a rari chungchanga buaina avangte, chakma thu hla avang te leh inthlan boruaka Mizoram chief electoral officer in Mizoram Home Principal Secretary a hek duhohna te avanga NGO Co-ordination committee-in hnam chhan hnatlang a huaihawtna atangte khan a chiang mai awm e. Hei bakah hian kan hun tawn mek inkharkhip kalpui mek lai hian veng hrang hrangah chhuanchham an awm tih hriat a ni a, local task force duty te kaltlangin mi inphalte (mimal, pawl, kohhran, sawrkar) zarah tanpui ngaite hnenah an mamawh tur sem thin a ni. Hei bakah Tahan lama kan unau Mizo Thalai Pawl-in Corona Virus avanga Mizoramah buhfai leh thil danga harsatna a thleng a nih chuan an theih ang anga tanpui tura an inhuam thu te hriat a ni leh zel a, hei hian zofate kan inhmangaihna a tilang chiang hle awm e. Kan vela hnamte leh hri thalo tak tak te hian kan ramah hian hem rawn zeh tum fo mah sela, zofate thinlunga bet kan tlawmngaihna leh kan tanrualna hian rah tha a chhuah zel dawn a ni.

3.2. Tanrual hi chakna a ni tih a ti lang:
Mizoram sawrkarin March ni 18, 2020 khan hriattirna hmangin Village/Local level Task Force on COVID-19 a din a, heta tang hian khauh leh zuala inkharkhipna kalpui a ni a. Task force duty tur hian veng tina YMA committee member te leh member tlawmngai leh viak tha deuhte inruat an ni. Chhun zan zawmin mahni vengah theuh an inzarpharh a, ramri depa awm te phei chu thli leh ruah karah pawh mahni inlum kalsanin ram leh hnam tan tlaivarin an duty thin a, an va ngaihsan awm teh lul em! Khawtlang hruaitute inpekna avangte leh mipui ten thuawih taka sawrkar thuchhuah te kan zawm avangin tunah phei chuan covid-19 natna kailo state te zinga mi kan lo ni reng mai. Hmawlhte pakhat ringawt chu awlsam taka tih tliah theih a ni, a khawma an awm erawh chuan tih tliah a harsa tawh thin ang hian, tanrual chu chakna a ni tih theihnghilh lo i la, zofate kan tanrualna hian nakin leh zelah pawh rah tha leh duhawm a chhuah zel ngei ang.

3.3. Thianghlimna leh hriselna ngaihpawimawh a tul zia a ti lang:
Zohnahthlak zawng zawngte intlawh pawh theilova min siamtu he hrileng mek hi, rin dan tlanglawn
berah chuan Wuhan sea fort market a ramsa zawrhna hmun atanga lo chhuak ni a sawi a nih kha. Tin
heilo pawh, 2014-2016 kuma west africa ram atanga hri darh vak Ebola pawh kha ramsa atanga kai tho
ni a sawi a ni. Heng bakah hian vawk hri (swine flu), sava hri (bird flu) leh ramsa atanga natna kai theih a tam hle a ni. Heta tang hian ei leh in sawngbawl kawngah thianghlimna kalpui a pawimawh zia a lang
chiang hle awm e. Covid-19 vei damlo enkawltu doctor-te sawi danin Sars-Cov-2 kai te zingah hian zuk
leh hmuam ti nasa leh thawkna lam kaihhnawiha natna nei ten an tuarna bik tih hriat a ni. Zuk leh
hmuak ti nasa leh sa ngaina tak tak kan tam a, hengte avang hian ei leh in thianghlim taka sawngbawl
kawngah leh hriselna ngaihpawimawh kawngah tan lak leh zual a tul hle tih a hriat mai awm e.

A tawp berah chuan, hri thalo leng avanga inkharkhipna kalpui anih mek lai hian rilru thar leh
ngaihtuahna zau zawk pu ila, hmasawn kan ngaihna lai leh zir tur kan neihna zawnah zir zelin, zofate
zawng zawng hian kan tobul leh kan din chhuah ve theina tur, hnam anga min dintu Pathian hnenah
intulut thar leh ila, ram leh hnam kut leh ke chu zofate hi kan ni tih hre bawk ila, inlungruala
zonunzemawi chhawm nung zelin mahni mawhphurhna theuh hlen ila, eng thilte nge ka ram leh hnam
tan ka pek ve theih ang tihna rilru pu chungin, zirlai zawng zawngte hian tun aia taima leh zuala zir fan
fan turin tan i la thar deuh deuh ang u.


He article hi MZP buatsiah niin lockdown laiin zirlaite tan article inziahsiakna a buatsaih a, ka ziak ve a ni, mahse lawmman chu ka dawnglo.

Comments

Popular posts from this blog

The Power of a Low-Tone Voice

Tuna Tih Tur Nakina Tihah Khek Suh

How will I take care of my life's principles